Projekt unijnej dyrektywy 2013/48/UE w sprawie dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności zapewni dostęp do prawnika na koszt państwa każdemu zatrzymanemu jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem. Zgodnie z art. 4 projektu dyrektywy o tymczasowej ochronie prawnej zatrzymany, podejrzany czy oskarżony jeżeli tylko zgłosi żądanie przyznania pomocy prawnej będzie musiał niezwłocznie po pozbawieniu wolności i w każdym wypadku przed przesłuchaniem być przyznany mu tymczasowy prawnik z urzędu, do czasu ustanowienia stałej pomocy prawnej z urzędu przez prokuratora lub sąd.

Nawiązanie kontaktu z adwokatem (radcą prawnym zgodnie ze znowelizowanym art. 82 Kodeksu postępowania karnego z dniem 1 lipca 2015 roku) na wstępnym etapie postępowania karnego ma fundamentalne znaczenie dla realizacji prawa do obrony przysługującego każdej osobie. Przyznanie prawa do obrony z urzędu każdemu dopiero na etapie postępowania sądowego (zgodnie z art. 80 a KPK wchodzącym w życie z dniem 1 lipca 2015 roku), tj. po wniesieniu aktu oskarżenia słusznie zostało uznane za niewystarczające dla zapewnienia każdemu realnego prawa do obrony. Bowiem to na etapie postępowania przygotowawczego zbierany jest materiał dowodowy służący przygotowaniu aktu oskarżenia bądź odstąpienia od wniesienia aktu oskarżenia, to na tym etapie postępowania osoba zatrzymana lub podejrzana jest często nakłaniana do przyznania się do winy. Zatem tylko zapewnienie każdemu zatrzymanemu jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem tymczasowej ochrony prawnej oraz czynny udział obrońcy w postępowaniu przygotowawczym jest gwarancją realizacji przysługującego każdemu prawa do obrony.

Zgodnie z dyrektywą o tymczasowej ochronie prawnej państwa członkowskie w prawie krajowym określą zasady zwrotu kosztów związanych z tymczasową pomocą prawną. Tymczasowa ochrona prawna ma mieć zastosowanie także do osób podlegających postępowaniu dotyczącemu europejskiego nakazu aresztowania.

Elektroniczne postępowanie upominawcze zostało wprowadzone do polskiej procedury cywilnej ustawą z dnia 9 stycznia 2009 r. jako jedno z postępowań odrębnych. Wprowadzenie możliwości dochodzenia roszczeń w trybie elektronicznym miało na celu przyspieszenie rozpoznawania roszczeń, oraz odciążenie sądów tradycyjnych od rozpoznawania drobnych spraw, w których stan faktyczny nie jest skomplikowany i nie wymaga prowadzenia postępowania dowodowego.

Nowe postępowanie spotkało się z olbrzymim zainteresowaniem wierzycieli, w szczególności firm windykacyjnych. Dotychczas w elektronicznym postępowaniu upominawczym rozpoznano prawie 6 mln spraw, wydając przeszło 5 milionów nakazów zapłaty. Jedynie w 3,7 procentach wszystkich spraw rozpoznawanych w tym trybie został wniesiony sprzeciw skutkujący przekazaniem sprawy do zwykłego postępowania sądowi ogólnej właściwości pozwanego.

Z Ilości wniesionych sprzeciwów wnioskować można, iż dochodzone roszczenia w EPU są w większości przypadków całkowicie bezsporne, co nie oznacza iż nie są one przedawnione.

Funkcjonowanie EPU na przestrzeni lat pokazało, iż uproszczenie procedury dochodzenia roszczeń zaczęli wykorzystywać także nierzetelni powodowie wskazując w pozwach nieaktualne adresy dłużników, co w bardzo wielu przypadkach skutkowało przyjęciem przez sąd tzw. fikcji doręczenia w przypadku otrzymania zwrotu korespondencji adresowanej do pozwanego z adnotacją nie podjęto w terminie.

EPU zaczęły również masowo wykorzystywać firmy windykacyjne do dochodzenia roszczeń przedawnionych. W polskiej procedurze cywilnej bowiem zarzut przedawnienia roszczenia nie jest brany pod uwagę przez sąd z urzędu, a jedynie na zarzut dłużnika. Co do zasady termin przedawnienia roszczeń jest bardzo długi i wynosi 10 lat. Jednakże w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (także świadczeń okresowych) zasadniczo wynosi on 3 lata, a niektóre roszczenia obwarowane są jeszcze krótszymi terminami przedawnienia roszczeń. Po upływie terminu przedawnienia zobowiązanie pieniężne nadal istnieje i może być dochodzone na drodze sądowej bowiem sąd z urzędu nie bierze pod uwagę przedawnienia.

Celem ograniczenia praktyki masowego dochodzenia roszczeń przedawnionych, w szczególności przez firmy windykacyjne w związku z nowelizacją procedury od dnia 7 lipca 2013 roku w znowelizowanym art. 505 (29a) KPC wprowadzono zastrzeżenie, iż w EPU mogą być dochodzone wyłącznie roszczenia, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu.
Zgodnie ze znowelizowanym art. 505(32) KPC w pozwie wnoszonym w EPU wierzyciel jest zobowiązany wskazać datę wymagalności roszczenia.

Jednocześnie w celu bezbłędnej identyfikacji pozwanego zgodnie ze znowelizowanym art. 505(32) § 2 KPC, pozew wnoszony w EPU musi zawierać numer PESEL lub NIP w przypadku pozwanych będących osobami fizycznymi, a w przypadku pozostałych pozwanych numer KRS, NIP lub numer z innego właściwego rejestru bądź ewidencji.
Jednocześnie z wprowadzeniem wyżej wskazanych zmian wprowadzono sankcję dla powodów (przedstawicieli ustawowych, pełnomocników), którzy w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności nieprawidłowo oznaczą wskazane wyżej dane, a także miejsce zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, którzy w takim przypadku mogą być skazani przez Sąd na grzywnę (art. 505(32) § 3 KPC).

Wprowadzone zmiany należy zasadniczo ocenić pozytywnie. Ustawodawca nie wprowadził jednak sankcji za nieprawidłowe oznaczenie daty wymagalności roszczenia, która w przypadku nieprawidłowego wskazania przez nierzetelnego powoda pozwoli dochodzić roszczenia, które stały się wymagalne powyżej trzech lat od wniesienia pozwu, tj. z naruszeniem znowelizowanego art. 505(29) KPC. Wskazać należy, iż do pozwu w EPU nie są załączane żadne dowody, co uniemożliwia Sądowi zbadanie daty wymagalności roszczenia.

Postuluje się zatem o zmianę art. art. 505(32) § 3 KPC i wprowadzenie sankcji grzywny także w przypadku wadliwego oznaczenia daty wymagalności roszczenia tak żeby wprowadzone zmiany pozwalające na dochodzenie roszczeń, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed wniesieniem pozwu nie były tylko iluzoryczne.